Η Μαριάννα Τόλη διασκεύασε το αριστούργημα του Εξιπερί με υλικά δάνεια από το μιούζικαλ, χωρίς να αλλοιώσει το μήνυμα, τη δομή και την αφηγηματική ροή του παραμυθιού. Εγραψε στίχους τραγουδιών και δημιούργησε μια ποικιλία χορικών παρεμβάσεων καταφεύγοντας σε όλες τις χορευτικές σχολές και στυλ.
Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στην στήλη “η κριτική της Δευέρας” της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ, στις 24/10/2016.
Επειδή δεν μπορώ χρονικά να καλύψω ενσυνείδητα και την πληθώρα των παιδικών θεάτρων και για να μην υπάρχει υπόνοια για τις επιλογές λίγων παραστάσεων από τις πολλές, δεν γράφω κριτικές για ένα είδος που τα τελευταία χρόνια ανθεί και μάλιστα με υψηλά επαγγελματικά στάνταρ.
Διεκδικώ μάλιστα και το δικαίωμα να θεωρώ πως συνέτεινα στην άνθηση του είδους, διότι όταν για χρόνια είχα (άμισθος) την ευθύνη των θεατρικών επιχορηγήσεων αρνήθηκα να συνεργήσω σε κάτι που το θεωρούσα παιδαγωγικά επικίνδυνο και ηθικά βλαπτικό. Τις παραστάσεις που έπαιζαν με εισιτήριο παιδιά, θαύματα ή όχι. Μετά τη Θεία Λένα που δόξασε το είδος αλλά είχε υψηλή αίσθηση της ευθύνης ως παιδαγωγός υπήρξε ένα τσουνάμι εμπόρων του παιδικού θεάματος στο οποίο υπήρξαμε μάρτυρες τραγικών και ευτράπελων γεγονότων. Είδαμε γονείς να τσουρομαδιούνται στα καμαρίνια, κλακαδόρους μικρών βεντετών, υστερικά κλάματα των λιλιπούτειων θεατρίνων που περιφέρονταν στη σκηνή βαμμένα σαν Βουγιουκλάκη και ακκιζόμενα μικρομέγαλα.
Με την είσοδο στην παιδαγωγούσα αλλά και επαγγελματική κονίστρα της Καλογεροπούλου άλλαξε τελείως το τοπίο και το παιδικό θέατρο διακονείται πλέον από σοβαρούς σκηνοθέτες, μουσικούς, εικαστικούς και επαγγελματίες ηθοποιούς. Σημαντικοί έλληνες ηθοποιοί άρχισαν την πορεία τους από το απαιτητικό παιδικό θέατρο, σημαντικοί συνθέτες (Αντωνίου, Σαββόπουλος, Κουρουπός, Δημητρίου, Σπανός, Κραουνάκης, Τσακνής, Κηπουρ-γός) ανίχνευσαν έναν έως τότε άγνωστο χώρο πρόσληψης της μουσικής, την παιδική ευαισθησία.
Αν σήμερα κάνω μια εξαίρεση δεν γίνεται τόσο για την παράσταση όσο για το έργο που η παράσταση αξιοποιεί. Και ας μου επιτραπεί ο προσωπικός τόνος. Πρόκειται για το αριστούργημα του Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί «Ο Μικρός Πρίγκιπας». Υπάρχουν μερικά έργα που γράφτηκαν για παιδιά αλλά όχι απλώς αγαπήθηκαν από τους ενηλίκους αλλά αποκωδικοποιήθηκαν από σημαίνοντες ψυχιάτρους και ψυχολόγους, κοινωνιολόγους και σημειολόγους που διαπίστωσαν πως τα κρυμμένα σύμβολά τους, πιο σημαντικά από τα φανερά, αποκαλύπτουν κυτταρικές μνήμες βαθιά απωθημένες μέσα στις ποικίλες διαστρωματώσεις της πολιτισμικής πλημμυρίδας.
Ενα τέτοιο έργο, π.χ., είναι «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» αλλά και παραμύθια του Οσκαρ Ουάιλντ, χωρίς να αφήνουμε απέξω αριστουργήματα παραμυθιών των λαών της Οικουμένης από τη «Σταχτοπούτα» και την «Κοκκινοσκουφίτσα» μέχρι τις «Χίλιες και μία νύχτες» τον «Ναστραδίν Χότζα» και τα «Μαγικά παραμύθια του ελληνικού λαού» που ανθολόγησε ο Γιώργος Ιωάννου.
«ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ» ΚΑΤΑΓΩΓΗ. Δεν πρόκειται να επιχειρήσω εδώ τις πολλές και αποκαλυπτικές αποκωδικοποιήσεις του «Μικρού πρίγκιπα» που δοκίμασαν παιδαγωγοί, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι και σημειολόγοι. Αλλά σε πρώτη ανάγνωση είναι αναγνωρίσιμη η «θεολογική» του καταγωγή. Σε όλες τις «θεολογίες» της Μεσογείου και του Βορρά πέφτει, έρχεται, στέλνεται στη Γη ένα εξωγενές πλάσμα: ως «αναπεσών» αναφέρεται στη θρησκευτική ιστορία.
Ο Μικρός Πρίγκιπας του Εξιπερί είναι ο Αθώος, ένας ακόμη Αθώος που φθάνει μέσα στην ενοχική Γη. Ο Ζευς ως νήπιος θεός εμφανίστηκε στον Αθω. Συνήθως ως νήπιες θεότητες (Διονύσιος, Οσιρις, Βούδας) εμφανίστηκαν οι Αθώοι. Ακόμη και οι λογοτεχνικοί τους καθρέφτες όπως ο Μίσκιν (ο Ηλίθιος) του Ντοστογέφσκι ή «οι διά Χριστόν Σαλοί» της ορθοδοξίας έχουν μια παιδική ψυχή που δεν έχει διαβρωθεί από τη συνάφεια του κόσμου. Ο Εξιπερί επαναλαμβάνει με μαεστρία τον «Μύθο» του Παραδείσου. Ο μικρός του ήρωας συναντά τον Οφι, συναντά τη Γυναίκα και την ερωτική πρόσκληση και πρόκληση, συναντά την ανθρώπινη εφευρετικότητα, τη φύση με την αιώνια επανάληψη γέννησης και φθοράς, ζωής και θανάτου, την τραγωδία του χρόνου και τους περιορισμούς του χώρου. Είναι έκπληκτος με τις συναντήσεις του, αλλά αντιλαμβάνεται πως όντας εκτός τόπου και χρόνου, ερχόμενος από άλλον κόσμο, άλλα ήθη, άλλη ηθική, άλλη αίσθηση του χρόνου (πιθανόν την αντιπαράθεση θνητού και αθανάτου) δύο επιλογές έχει: να αποχωρήσει και να γυρίσει στο «αστέρι» του ή να μεταμορφωθεί, να μεταλλαγεί, να πέσει στη θνητή φύση. Αυτό βέβαια σημαίνει πως εισέρχεται πλέον στην αγωνία της ύπαρξης, όπως οι βιβλικοί πρωτόπλαστοι έπεσαν στην κατάσταση της θνητότητας όταν γεύτηκαν τον καρπό της γνώσης. Γνώση ίσον θλίψη θα τραγουδήσει ο βιβλικός Εκκλησιαστής. Ο μόνος τρόπος να περάσει χωρίς να καεί τη διακεκαυμένη ζώνη ο μικρός εξωγήινος είναι η Αγάπη. Αυτή η αισθηματική φωλεά μπορεί να προστατεύσει και να παρηγορήσει τη θνητότητα όταν έχει να αντιμετωπίσει φίδια και αλεπούδες, τεχνολογικά τέρατα και το τετελεσμένο του θανάτου.
Η κυρία Μαριάννα Τόλη γνωρίζει όσο λίγοι την τέχνη να οργανώνει μια σύνθετη παράσταση, γιατί έχει θητεία στο μουσικό θέατρο. Ετσι, διασκεύασε το αριστούργημα του Εξιπερί με υλικά δάνεια από το μιούζικαλ, χωρίς να αλλοιώσει το μήνυμα, τη δομή και την αφηγηματική ροή του παραμυθιού. Εγραψε στίχους τραγουδιών και δημιούργησε μια ποικιλία χορικών παρεμβάσεων καταφεύγοντας σε όλες τις χορευτικές σχολές και στυλ (π.χ. κλακέτες, μπαλέτο, ροκ κτλ.). Διαθέτει μια ασκημένη ομάδα νέων ταλαντούχων ηθοποιών που τραγουδούν, χορεύουν, ακροβατούν. Διαθέτει ένα θέατρο (Βασιλάκου) που έχει τα μηχανικά εφόδια ώστε να υποστηρίξει ένα θέαμα όπου περιστρεφόμενη σκηνή, προβολές κτλ. να συνεργάζονται στην παραγωγή μεγάλου θεάματος.
Ο Αλέξανδρος Κουζίνσκιν (χορογραφίες), ο Γιώργος Γαβαλάς (σκηνικά), ο Μιχάλης Σδούγκος (κοστούμια), η Γουόλνερ (διδασκαλία κλακέτας), η Ελευθερία Ντεκώ (φωτισμοί), ο Στάθης Αθανασίου (βίντεο), η Δήμητρα Καίσαρη (κούκλες) και ο Αλέξανδρος Μπα-ζάνης (ενορχηστρώσεις, διδασκαλία τραγουδιών) χαρίζουν με επαγγελματικό κύρος ένα έξοχο θέαμα – ακρόαμα, προβάλλοντας καίρια το νόημα του γάλλου συγγραφέα που έφυγε τόσο νέος ως πιλότος στον πόλεμο.
Από την πράγματι θαυμάσια ομάδα, λόγω της υψηλής απόδοσής τους οφείλω να ξεχωρίσω τους Ορέστη Καρυδά (Πρίγκιπα), τον Σταύρο Βόλκο (Πιλότο), την Αντιγόνη Ψυχράμη (έξοχη τραγουδίστρια – Λουλούδι), την Αννα Φιλιππάκη (Αλεπού), την Κέλυ Γιακουμάκη (Φίδι) και βέβαια τη συμβολή της ίδιας της Μαριάννας Τόλη (Νερό). Αλλά η Ολυμπίου, ο Βούντας, ο Μαϊδώνης, ο Πλιάκης, η Δελετζέ, η Κυριακοπούλου, η Γιακουμόγλου, ο Κρανιώτης στους πολλούς ρόλους τους χόρεψαν, τραγούδησαν, μιμήθηκαν με φαντασία, κέφι και τεχνική τελειότητα.
Κώστας Γεωργουσόπουλος
